Niemand weet hoe het nu verder moet met Egypte. Het is niet te zeggen of de militaire coup van afgelopen woensdag de basis gelegd heeft voor de volgende dictatuur, of dat die coup juist een dictatuur voorkomen heeft.

De enige die denkt te weten wat goed is voor Egypte is het Wall Street Journal. Zij wensen Egypte een dictatuur toe in de stijl van Augusto Pinochet, de voormalige dictator van Chili. Op zichzelf lijkt dat een vreemde opmerking: waarom nou in vredesnaam Chili, een land dat mijlenver van Egypte weg ligt, en er totaal niet op lijkt? En waarom is het in vredesnaam nodig om een dode dictator uit de vorige eeuw van stal te halen?

Het antwoord is dat neoliberalen als het Wall Street Journal al lange tijd een liefdesaffaire hebben met Pinochet. Hij staat symbool voor de noodzaak om met harde hand in te grijpen om de verworvenheden van de gewone man af te pakken. Die liefdesaffaire kwam bijvoorbeeld tot uiting in de vele reizen die in de tijd van de dictatuur door kopstukken van het neoliberalisme naar Chili gemaakt werden. Alsof het CPN’ers waren die op bezoek gingen naar de Sovjet-Unie werden zij rondgeleid om de wonderen van de liberale heilstaat te aanschouwen. Net zoals de CPN’ers kwamen zij terug met verhalen over een land waar de zon scheen, het gras groen was en de kinderen gelukkig waren, en net zoals de CPN’ers zetten zij zich ijverig in om de misdaden van het regime in eigen land goed te praten.

Het neoliberalisme is doordrenkt van het idee dat socialisme een soort drug voor de zwakkeren is. Neoliberalen maken hier geen uitzondering voor democratische vormen van socialisme, zoals onze sociaaldemocratie. Sterker nog, ze betogen dat het probleem alleen maar erger wordt als het volk mag stemmen: hoe democratischer en onzichbaarder het socialisme is, gevaarlijker het wordt.

Om van de socialistische drug af te komen, is het dus nodig om met harde hand in te grijpen. In het uiterste geval moet er een dictator ingezet worden, omdat het volk zo aan zijn socialistische verworvenheden verslingerd is dat het onmogelijk is om ze via democratische weg ongedaan te maken. Voor liberalen gaat immers de macht van de markt boven de macht van de staat, en als de markt hersteld moet worden ten koste van democratisch genomen beslissingen, is dat dus geen enkel probleem. Zo stelde de neoliberale aartsvader Friedrich Hayek:

“If Mrs. Thatcher said that free choice is to be exercised more in the market place than in the ballot box, she has merely uttered the truism that the first is indispensable for individual freedom, while the second is not.”  en “Personally, I prefer a liberal dictator to democratic government lacking in liberalism”

Helaas heeft deze manier van denken ook in Nederland voet aan de grond gekregen. Natuurlijk gaat dat in Nederland niet met coups en poppekastgeneraals, maar met net rapport van een serieus klinkend adviesorgaan: afgelopen week publiceerde de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling het advies “Terugtreden is Vooruitzien” waarin precies dezelfde mentaliteit naar voren komt. Zij stellen dat de groei van de verzorgingsstaat een ‘oerkracht’ is, die gedreven wordt door een ‘gelijkheidsfuik’, en dat de overheid zichzelf alleen kan redden door zijn macht weg te geven. In de woorden van hun rapport:

Om te kunnen ontsnappen aan de gelijkheidsfuik en om de oerkrachten te beteugelen die telkens het maatschappelijk initiatief in de weg zitten is met andere woorden bestuurlijke zelfbinding nodig. Net als Odysseus die zichzelf door zijn eigen bemanning liet vastbinden aan de mast om te ontsnappen aan de Sirenen, zal de overheid een manier van zelfbinding moeten vinden om te voorkomen dat zij de ruimte voor burgers inperkt.

Hayek zou het zelf gezegd kunnen hebben.