Groningen krijgt (gelukkig) geen basisinkomen

Het is overal in het nieuws dat een aantal gemeenten – Groningen en Wageningen voorop – een basisinkomen willen voor mensen in de bijstand. Dat is goed nieuws, maar met basisinkomens heeft het niks te maken. Sterker nog: wat de gemeentes gedaan hebben, is veel beter dan een basisinkomen.

Het idee van een basisinkomen is dat je geld geeft aan iedereen, ongeacht of ze werken of niet. De kern daarvan is die universaliteit: een basisinkomen is pas een basisinkomen als iedereen er recht op heeft; arm of rijk. Een basisinkomen voor mensen in de bijstand is zoiets als een Nederlands elftal voor mensen uit Almere.

De gemeentes hebben iets heel anders – en beters – gedaan: ze hebben de regel afgeschaft dat je naast je bijstandsuitkering niet mag werken. Mensen krijgen een bepaald bedrag, en mogen daarnaast werken wat ze willen. Dat was een hervorming van de bijstand die hard nodig was, om twee redenen.

Allereerst zet het de bijl aan de vaak vernederende en zinloze werkloosheidsindustrie. Immers, in het vorige systeem was het zo dat je niet mocht werken, en dat er dan gecontroleerd moest worden of je je daar ook aan hield. Dat systeem was hoogst manipuleerbaar. De verhalen van mensen die ontslagen worden, om vervolgens als tegenprestatie voor de bijstand hetzelfde werk te doen, zijn bekend. De controle of mensen er stiekem niet naast werken, en de strafkortingen die daarbij komen kijken, waren een krachtig middel om mensen eronder te houden. Door dit systeem af te schaffen hebben de gemeentes ruimte gegeven aan de eigen kracht van mensen.

De tweede reden is dat dit een gigantische oppepper is voor de mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Zoals bekend bepaalt het niveau van de bijstand in Nederland in laatste instantie de voorwaarden waaronder laagbetaald werk gedaan wordt. Immers, als iemand jou werk aanbiedt dat onder het bijstandsniveau ligt, dan bedenk je je wel twee keer voordat je dat aanneemt. Ieder gat wat de afgelopen jaren in het bijstands-vangnet geschoten is, maakte daarom de arbeidsomstandigheden voor werkenden slechter.

De maatregel om het verbod op werken in de bijstand af te schaffen was dus een goede maatregel. Waarom is het nou beter dan een basisinkomen? Het basisinkomen heeft twee grote problemen, die vastzitten aan het idee erachter. Het idee van een basisinkomen is dat de overheid niet goed in staat is om gericht geld uit te geven. Daarom zou de beste aanpak de jachtgeweer-methode zijn: zo veel mogelijk uitspreiden en maar hopen dat je iets raakt. Die methode is verspillend: je geeft veel geld uit aan mensen die het niet nodig hebben. Daardoor is de vraag hoe hoog het basisinkomen zou kunnen zijn. Schattingen komen uit op het AOW-niveau, ergens rond de duizend euro per maand. Dat is minder dan een bijstandsmoeder met twee kinderen, bijvoorbeeld.

Daarmee komen we op het tweede, veel fundamentelere probleem: achter het systeem van verschillende toeslagen zit een idee van rechtvaardigheid. We vinden het volstrekt logisch dat een moeder van twee kinderen meer geld ontvangt dan een oudere in een bejaardentehuis. Als we dat allemaal gelijk gaan trekken zou het niet alleen onrechtvaardiger worden, maar geven we bovendien het principe op dat de overheid zich met het inkomen van verschillende groepen moet bemoeien. Het is geen wonder dat het basisinkomen ook onder libertariers populair is. Zij zijn het als een stapsteen naar het volledig afschaffen van de inkomenspolitiek. Door de hervormingen te beperken tot de bijstand wordt deze botte-bijl-methode vermeden.

Kortom: het systeem dat ze ingevoerd hebben heeft alle voordelen van het basisinkomen, maar niet de nadelen. Goed bezig, Groningen, maar met het basisinkomen heeft het niets te maken.

4 Comments on "Groningen krijgt (gelukkig) geen basisinkomen"

  1. Ik heb een vraagje over je stuk: als je het basisinkomen verspillend noemt omdat je geld geeft aan mensen die het niet nodig hebben, dan is het toch ook ‘verspillend’ om mensen bijstand te blijven geven als ze ook daarnaast werken? (Mits ze daarvan rond kunnen komen, maar dat moet je dan dus alsnog controleren)

    Het idee van het basisinkomen is volgens mij juist dat je al die controles niet meer nodig hebt (bespaart geld, kan naar het basisinkomen). Bovendien kan er ook juist banencreatie optreden, omdat werkgevers minder hoeven te betalen aan werknemers terwijl zij hetzelfde op hun rekening krijgen.

    • Je hebt helemaal gelijk: de argumenten voor het invoeren van het basisinkomen voor een kleine groep zijn ook toepasbaar op de bevolking als geheel. Echter, hetzelfde geldt voor de argumenten tegen. Volgens mij is inmiddels wel duidelijk dat voor mensen in de bijstand de voordelen tegen de nadelen opwegen, maar dat is – denk ik – voor de bevolking als geheel anders. Bovendien is er nog het fundamentele punt dat ik in de laatste alinea noemde.

  2. Goede analyse denk ik, interessant om te lezen. Ik zat ook nog te denken aan het volgende: Bijstand is afhankelijkheid van de welwillendheid (‘solidariteit’) van de mensen aan de betalende kant. Bij basisinkomen zou die welwillendheid wel eens snel kunnen afnemen. Dergelijke solidariteit is alleen haalbaar in kleine gemeenschappen denk ik, zoals nu het gezin.

  3. Klopt, ik ben het ook eens met het probleem van rechtvaardigheid. Al gaan volgens mij veel basisinkomen-ideeën wel uit van een inkomen voor iedereen (dus ook voor kinderen, misschien wel met een kleiner inkomen), dus dan is het probleem van de bijstandsmoeder wel opgelost.

    Het voordeel van het basisinkomen is echter dat, omdat je van tevoren stelt dat ieder mens evenveel krijgt (hoe oneerlijk dat ook moge zijn), je daardoor geen inkomensgrenzen/controles/boetes meer nodig hebt. Als je op het idee van rechtvaardigheid een scheiding wilt blijven maken tussen bepaalde bevolkingsgroepen die meer of minder krijgen, dan heb je (arbitraire) indicatoren nodig en hou je het controlesysteem in stand.

Leave a Reply to jrenema Cancel reply

Your email address will not be published.


*