17 mei 1536 – Mark Smeaton geëxecuteerd

Ik zal het eerlijk bekennen: ik heb nog nooit een aflevering gezien van The Tudors, dus ik heb geen idee of Mark Smeaton (~1512-1536) als good of bad guy is neergezet. Het mooie voor de scriptschrijvers is dat we zo weinig weten van deze muzikant en danser. Tegelijkertijd is wat we weten zo multi-interpretabel dat je er alle kanten mee op kan. Mark Smeaton is waarschijnlijk geboren in Vlaanderen als Mark de Smedt (of een variant op die spelling). Hij was van zeer eenvoudige komaf, volgens tijdgenoten was zijn vader timmerman en zijn moeder naaister. Op jonge leeftijd werd hij lid van het jongenskoor van kardinaal Wolsey. Koning Henry VIII was betoverd door het talent van Smeaton en toen Wolsey uit de gratie viel werd hij muzikant in het koninklijk paleis. Korte tijd later werd hij zelfs opgenomen in het hof Anne Boleyn, 2e echtgenote van Henry VIII en groot muziekliefhebber. Maar ook Anne Boleyn viel uit de gratie na haar 3e miskraam. Thomas Cromwell zocht een oplossing voor Henry VIII en zorgde dat ze werd aangeklaagd voor hoogverraad, overspel en incest. De andere betrokkenen waren de weledelgeboren heren Henry Norris, William Brereton, sir Francis Weston en George Boleyn en de eenvoudige muzikant Mark Smeaton. En het was Smeaton die bekende inderdaad overspel te hebben gespeeld.

De bekentenis kwam 24 uur na zijn arrestatie en het is zeer waarschijnlijk dat Smeaton onder zware druk is gezet. Veel zwaarder dan de andere heren: het was niet toegestaan om edelen te martelen, maar een arme muzikant, hoe omhooggevallen ook, had geen rechten. Aan het hof werd Smeaton altijd ‘Mark’ genoemd, alleen edelen werden bij hun achternaam genoemd, en zijn positie en achtergrond waren dan ook een buitenkans voor Cromwell. Muziek en dans waren een belangrijk deel van het dagelijks leven in de 16e eeuw, zowel aan het hof als voor het volk. Voor veel muzikanten was het leven zwaar, maar goede en getalenteerde kinderen konden ver komen. Voor kinderen als Mark was de kerk vaak de eerste beschermheer, veel muziek was ten slotte religieus. De beste leerlingen werden vaak doorgestuurd naar kathedrale koren en daar kwamen ook de hoge edelen met regelmaat. Het is dan ook niet voor niets dat Smeaton werd opgemerkt in het kerkkoor van kardinaal Wolsey.

Toen Smeaton naar het hof ging, rond 1531-1532, werd van hem verwacht dat hij ook andere muziek zou spelen. Hij kon meerdere instrumenten bespelen, was een heel goede danser en kon componeren. Henry VIII en Anne Boleyn waren dan ook zeer op Smeaton gesteld en betaalden hem een vorstelijk salaris – hij kreeg bijna 20 keer zoveel als andere hofmuzikanten. Al snel kocht Smeaton zijn eigen paarden en had hij eigen bediendes. Tot ergernis van zowel edelen als ander personeel, gedroeg hij zich ook als een edelman. Na de arrestatie van Anne Boleyn zei ze dat ze één keer met Smeaton gesproken had. Ze zag hem uit het raam staren en vroeg hem waarom hij zo droevig keek. Zijn antwoord was dat het niet belangrijk was. Dat was een extreme faux pas: als bediende mocht hij in dit geval alleen buigen en de koningin antwoord geven op haar vraag. Boleyn wees hem dan ook terecht en zei: “Verwacht niet dat ik tegen je spreek als ik zal spreken tegen een edelman, want je bent een ondergeschikte”. In feite was dit een vriendelijke vermaning. Normaal gesproken stonden er zware (lijf)straffen op onbeschaamdheid van personeel. Op dit moment had hij deemoedig het hoofd moeten buigen en moeten wachten tot hij weggestuurd werd, maar hij eindigde het gesprek en vertrok zelf.

Dit was dan ook belangrijk bewijs voor Cromwell, want een bediende zou het niet in zijn hoofd halen om zo tegen een koningin te spreken als hij niet op heel intieme voet met haar stond. Het is dan ook niet onwaarschijnlijk dat Boleyn niet uit zichzelf over dit gesprek begon, maar dat bedienden, hofdames of andere getuigen van de conversatie aan het roddelen waren geslagen. Doordat hij wel erg boven zijn stand leefde was de 2e conclusie van Cromwell dat de koningin hem betaalde voor andere diensten dan muzikale. Tegenwoordig gaan de meeste historici ervan uit dat de aantijgingen tegen Anne Boleyn volledig vals waren en dat Cromwell dat ook wel wist. Maar waarom bekende Smeaton dan?

De eerste reden is waarschijnlijk om marteling te voorkomen en de tweede reden zal geweest zijn dat Cromwell hem de (in vergelijking genadige) dood van een edelman te beloven: onthoofden. Als hij als bediende veroordeeld was voor hoogverraad zou hij eerst worden opgehangen tot hij bijna gestikt was (dus niet met een luik waar hij door naar beneden viel en meteen zijn nek zou breken), hij zou nog levend en versuft losgemaakt worden, op zijn rug worden gelegd naast een stapel gloeiende kolen, waarna zijn buik open werd gesneden. Zijn maag en darmen werden dan voorzichtig uit zijn buikholte getild (niet losgesneden) en op de hete kolen gegooid. Daarna zou hij dan alsnog onthoofd worden. Geen fijn vooruitzicht. Het is ook mogelijk dat hij Boleyn nooit heeft beschuldigd van overspel, maar alleen zichzelf. In de 10 geboden staat “Gij zult niet begeren uws naasten huis; gij zult niet begeren uws naasten vrouw, noch zijn dienstknecht, noch zijn dienstmaagd, noch zijn os, noch zijn ezel, noch iets, dat uws naasten is. Oftewel: het is niet alleen verkeerd om daadwerkelijk het overspel te spelen, het is ook verkeerd om ernaar te verlangen. Door een verliefdheid te bekennen, zou Smeaton een doodzonde hebben bekend en aangezien Eva Adam al verleidde om te eten van de verboden vrucht was het een kleine stap voor Cromwell om iedereen ervan te overtuigen dat Boleyn hem aanzette tot die gedachtes – wat bewezen werd doordat zij hem vermanend toesprak, maar niet strafte toen hij over de schreef ging tijdens die ene conversatie met haar.

Smeaton werd als laatste van de 5 samenzweerders geëxecuteerd. Hij moest toekijken hoe de andere onthoofd werden en moest knielen tussen hun bloed en lijken. Het verhaal gaat dat hij op het schavot zei dat hij de dood verdiende, maar er zijn ook ooggetuigenverklaringen die stellen dat hij smeekte om genade van God en zijn koning. Anne Boleyn was geschokt toen ze hoorde dat hij zijn verklaring niet had ingetrokken en zei: “Heeft hij mij niet geschoond van de publieke schande die hij mij heeft aangedaan? Dan vrees ik dat zijn ziel zal lijden en dat hij nu gestraft zal worden voor zijn valse beschuldigingen”. Op 19 mei werd Boleyn zelf geëxecuteerd en later door haar dochter, koningin Elizabeth I, gerehabiliteerd.

Met de ogen van nu lijkt de rechtszaak tegen Mark Smeaton grotesk, maar in essentie gebeurt dit nog dagelijks. Smeaton had minder rechten dan een edelman, maar wat te denken van de rechten van een bijstandsmoeder met een relatie in vergelijking met een frauderende directeur van een woningcorporatie. De schade van uitkeringsfraude valt in het niet in vergelijking met belastingontduiking. En in dezelfde periode dat het ministerie een inkeerregeling had voor belastingontduikers kregen mensen bij wie een fout werd geconstateerd bij hun uitkering automatisch een boete – ook als de fout aantoonbaar bij het UWV lag. En nog niet zo heel lang geleden werd Samir A. vrijgesproken door de Hoge Raad voor het voorbereiden van een aanslag omdat hij met het materiaal dat hij had verzameld geen bom kon maken en hij niet veroordeeld kon worden op de intentie om een aanslag te plegen. De reactie van de politiek was vrij unaniem: dan moeten we de wet aanpassen. Dus de volgende keer dat we met een meewarige blik kijken naar die malle Tudors die zelfs denken aan andermans vrouw zien als overspel omdat het in de 10 geboden staat moeten we ook even kijken naar een andere bijbelspreuk (Mattheus 7:5): Schijnheilige, haal eerst de balk uit je eigen oog, en pas dan zie je scherp genoeg om de splinter uit het oog van de ander te halen.

Be the first to comment on "17 mei 1536 – Mark Smeaton geëxecuteerd"

Leave a comment

Your email address will not be published.


*