De grote verrassing van de Amerikaanse presidentsverkiezingen is Donald Trump. Toen deze miljardair zijn deelname aankondigde, werd dat door veel mensen afgedaan als een gimmick. Er waren zelfs mensen die suggereerden dat het een poging was om meer kijkers te trekken voor zijn televisieprogramma’s. De Huffington Post plaatste de verslaglegging van zijn campagne op de entertainment-pagina in plaats van bij de politiek. Nu staat hij bovenaan de peilingen.

Trump doet het onverwacht goed – hij heeft dubbel zoveel steun als de nummer twee in de peilingen -, en de vraag is nu: gaat hij het gaat halen? Kan hij daadwerkelijk president worden? Daarvoor moeten twee dingen lukken: eerst moet hij de Republikeinse kandidatuur binnenhalen, en vervolgens moet hij de presidentsverkiezingen winnen. Gaat hem dat lukken?

Kandidaat worden is absoluut niet onmogelijk. Presidentskandidaten worden gekozen aan de hand van voorverkiezingen in de individuele staten. Iedere staat kiest een aantal afgevaardigden die op een nationaal partijcongres de presidentskandidaat bepalen. Het punt is dat die verkiezingen niet allemaal tegelijk plaatsvinden. De eerste twee – in Iowa en New Hampshire – worden als veruit de belangrijkste gezien, en krijgen ook de meeste media-aandacht. Wie het daar goed doet, maakt een goede kans om te winnen. Zowel in Iowa als New Hampshire staat Trump bovenaan. Ook in de landelijke peilingen staat hij bovenaan. Volgens de peilingen heeft hij het debat glansrijk gewonnen. Het lijkt er dus op dat hij alle troeven in handen heeft.

Daarbij moet aangetekend worden dat de voorverkiezingen voor gekke verrassingen kunnen zorgen. Het aantal kiezers is klein – ongeveer honderdduizend in Iowa, en ongeveer tweehonderdduizend in New Hampshire. Bovendien komt maar een klein gedeelte – ongeveer 20% – van de Republiekeinse kiezers opdagen voor de voorverkiezingen, wat er voor zorgt dat ze bepaald niet representatief zijn. Het kan dus raar lopen: bij de vorige presidentsverkiezingen stond Michelle Bachman – een vooraanstaand lid van de Tea Party – lange tijd bovenaan de peilingen, maar in de uiteindelijke voorverkiezingen in Iowa kwam ze als zesde binnen en trok zich een paar dagen later terug uit de race. De voorsprong die Trump heeft kan dus zomaar verdampen.

Op de tweede vraag – of Trump president kan worden – is het antwoord duidelijk: nee. Als Trump de presidentskandidaat wordt, hebben de Republikeinen daarmee de verkiezingen weggegooid. Uit een peiling die afgelopen week gedaan is blijkt dat mocht het er op aankomen, hij van alle Democratische kandidaten – inclusief van socialist Bernie Sanders – zou verliezen, en met stevige cijfers ook: 12 procent verschil tegen Clinton, 8 procent tegen Sanders.

Trump is populair onder de Republikeinse activisten maar bij de bevolking als geheel doet hij het slecht. Daar komt nog bij dat hij twee groepen kiezers afschrikt die absoluut nodig zijn om tot een Republikeinse overwinning te komen, namelijk vrouwen en Latino’s. Bij de vorige presidentsverkiezingen waren vrouwen een cruciale pijler onder Obama’s succes. 71% van de Latino’s stemden op Obama. Trump’s uitlatingen over vrouwen zetten de deur wagenwijd open voor een herhaling van zetten van 2012. Zijn felle uitlatingen over Mexicanen maken hem onmogelijk bij de Latino’s. Daarmee lijkt President Trump een onmogelijke fantasie.

Toch is het de vraag of de Republikeinen op termijn slechter worden van Trump als kandidaat. De Republikeinen hebben in het verleden absoluut baat gehad bij het neerzetten van extreme kandidaten. Het punt is namelijk dat politiek niet alleen gaat om het winnen van verkiezingen, maar ook om het beïnvloeden van het publieke debat. Een impopulaire positie innemen normaliseert die positie en maakt hem onderdeel van wat politiek bespreekbaar is. De Democraten speelden het spel braaf mee: zij reageerden op extreme standpunten door het midden op te zoeken, waardoor deze extremere stellingnames genormaliseerd werden, wat tot een verschuiving van het politieke debat als geheel geleid heeft.

De grenzen van die strategie lijken echter in zicht. De belangrijkste reden daarvoor is de groeiende isolatie van de Republikeinse trouwe kiezers. Op veel punten – abortus bijvoorbeeld – wordt het gat tussen hen en de gemiddelde kiezer steeds groter. In dat geval heeft polariseren geen zin: je kunt jouw groep wel radicaler maken, maar als niemand je volgt heb je daar niks aan. Tegelijkertijd wordt de groep blanke, mannelijke, conservatieve kiezers relatief steeds kleiner. Daardoor dreigen de Republikeinen tussen wal en schip te vallen: ze moeten enerzijds die groep bedienen, anderzijds zichzelf verkiesbaar houden in de algemene verkiezingen. Op een zeker moment moet dit fout lopen, en het is niet ondenkbaar dat dat moment nu is.

De echte vraag over Trump is dus deze: is hij de zwanenzang van de Republiekeinse radikaliseringsstrategie?