Het is de mentale erfenis van de Tweede Wereldoorlog die de effectieve bestrijding van het populisme onmogelijk maakt. Het is een leerstuk van naoorlogse politici dat stabiliteit het hoogste goed is. In hun hoofden staat onze democratie op ieder moment op omvallen; als er geen compromissen gesloten worden, dan staat Hitler voor de deur. De populisten daarentegen, die het als hun taak zien om de naoorlogse consensus omver te gooien, hebben geen enkele boodschap aan die angstdroom. Daarom lukt het ze telkens om concessies los te krijgen. Vervolgens gaan de populisten verder met polariseren, waardoor de gewenste stabiliteit er nooit komt en er meer consessies gedaan worden. Zo zet de cyclus zich voort.

Je zag dat ook heel duidelijk bij Brexit. De werkelijke winnaars van Brexit is niet de conservatieven die voor ‘leave’ waren, maar UKIP. De leave-conservatieven hebben nu de macht in de partij naar zich toe gegooid gekregen, en zitten met hun handen in het haar over hoe ze het vertrek uit de EU daadwerkelijk moeten organiseren. Dat ze nu vechtend over straat rollen gaat ze bij de volgende verkiezingen de partij zetels kosten. Aan UKIP kleeft ondertussen geen enkele smet. Ze hebben precies gekregen wat ze willen: er is gestemd voor het vertrek uit de Europese Unie. Zij hebben het momentum mee. Van de week kwam het nieuws dat de belangrijkste geldschieter van UKIP een nieuwe partij gaat oprichten om de vrijgekomen politieke ruimte rechts van de conservatieven op te vullen. Ongetwijfeld zal die partij weer een bedreiging vormen voor de naar rechts opgeschoven conservatieven, enzovoort.

Op zichzelf is deze serie gebeurtenissen al erg genoeg: het wordt nog veel erger als je bedenkt hoe links hier tegenaan kijkt. We roepen enkel ‘foei’, terwijl onze tegenstanders het hele politieke speelveld omploegen. In onze moderne tijd, waarin burgers mondig zijn en de overheid een berg taken heeft die ze allemaal in het zicht van het publiek kunnen verpesten, is het helemaal niet verstandig om regeringsmacht te willen hebben. Het is veel beter om een consequente bedreiging te vormen voor die macht, zodat je wel de invloed hebt, maar niet de verplichtingen en de risico’s. Dat die strategie ook over links toe te passen is zie je bijvoorbeeld aan Bernie Sanders, die wetende dat hij nooit zou winnen toch een zeer positieve invloed gehad heeft op de Democratische voorverkiezingen.

En nou hoor ik al het gebruikelijke gemopper van de PvdA-lezers van dit blog, die onmiddellijk klaar staan om iedere poging politiek te bedrijven te smoren in bestuurlijkheid. Toen ik er in 2012 voor pleitte om onszelf afzijdig te houden van een kabinet dat zou gaan bezuinigen, om de naam van de PvdA daar niet mee te besmetten, werd mij – serieus! – voor de voeten gegooid dat ik voor verelendung pleitte. Links – en onze eigen Diederik Samsom voorop – is zo volledig bevangen door de illusie dat de burger eerst en vooral goed bestuur wil, dat we bereid zijn onze hele politieke toekomst aan dit waanbeeld op te offeren. In werkelijkheid zijn het de buitenboordmotoren die het voor het zeggen hebben in de politiek.

Helaas is deze les nog niet in Nederland aangekomen. De SP, die op dit moment in een diepe identiteitscrisis verkeert, heeft de vlucht naar voren gekozen en probeert om de PvdA te vervangen. Als opmaat naar een landelijk coalitie over rechts zitten ze in grote steden en in provincies met de VVD en het CDA in coalities. Op lange termijn is dat enkel een manier om het politieke spectrum op links te beperken tot waar nu de PvdA zit. Ze zouden juist het omgekeerde moeten doen: zichzelf volstrekt onmogelijk maken voor de andere partijen, op de manier dat Wilders dat doet, zodat die partijen gedwongen worden naar hun toe te komen, in plaats van andersom. En dan is het prima als de PvdA vervolgens er met de regeringsmacht vandoor gaat: die is tegenwoordig toch niet meer de moeite van het hebben waard.

Steun mij op Patreon. Stuur uw stukken naar redactie [at] publieketribune.net