Het relletje van de dag is dat de bedenkers van het EU-referendum over de Oekraine toegegeven hebben dat dat land ze geen biet kan schelen. Dat was vloeken in de kerk, zeg! Trouw sprak van een ‘verborgen agenda‘.  Voor eenmaal waren De Dagelijkse Standaard en Joop het met elkaar eens: dit was schandalige, populistische symboolpolitiek.

Al die opwinding is volledig nep, natuurlijk. Alle referenda zijn referenda over de regering, en dat weet iedereen. Punt is alleen dat de politieke klasse in Nederland – journalisten, politici, opiniemakers – opereert onder de afspraak dat politiek eigenlijk de hoogste vorm van ambtenarij is. Natuurlijk mogen we debatteren over het referendum, maar dan moeten we het wel hebben over de invloed van artikel 143 lid 8 bis op de Nederlandse kantklosexport.

Door in al hun onschuld gewoon te zeggen wat iedereen al weet – dat het referendum bedoeld is om een concrete vorm te geven aan de onvrede over de EU – hebben die referendumbakkers een ongeschreven regel van het Nederlandse politieke spel geschonden, en dat is de werkelijke reden waarom er zoveel ophef is. Degene die zegt dat de keizer geen kleren aan heeft is nooit populair.

Deze naïviteit is de reden waarom Nederland zo enorm vatbaar is voor extreem-rechts: dat is de enige hoek van het politieke spectrum waar nog daadwerkelijk politiek bedreven wordt. Daarmee bedoel ik: dat is de enige plek waar de Grote Vragen (waar staat Nederland eigenlijk voor? Wat zijn onze waarden? Hoe moet ons land er in grote lijnen uit zien?) niet tot taboe verklaard zijn, en waar de antwoorden op die vragen vervolgens ook tot politieke acties omgezet worden. En laten we wel zijn: hun antwoorden zijn verschrikkelijk, maar het feit dat er over deze dingen gesproken wordt en actie gevoerd wordt, geeft die hoek een enorme aantrekkingskracht. Dit is precies wat mensen bedoelen als ze zeggen dat ze het niet met Wilders een zijn, dat ze denken dat hij het allemaal niet zo erg meent met die moslims, maar dat ze toch op hem stemmen.

Het is wat dat betreft ook zeer veelzeggend dat het belangrijkste gezicht van het pro-EU kamp Joshua Livestro is, die zelf de bedenkelijke eer heeft ooit nog politiek adviseur van Sarah Palin geweest te zijn. Zowel het voor- als tegenkamp worden dus geleid door iemand met verwerpelijke ideeën. De rest van het politieke spectrum komt niet verder dan het berijden van zijn stokpaardjes: neoliberalisme voor de SP, dierenrechten voor de PvdD, homorechten voor D66, enzovoorts. De PvdA heeft een onkarakteristieke hoeveelheid durf getoond door zowel via briljante affiches als via het lollige Poetinder de geopolitieke aspecten aan te kaarten, maar als je het voor durf van de PvdA moet hebben, dan weet je dat er iets mis is.

En het is niet zo dat deze techniek van het aankaarten van een klein issue om een groter issue op de kaart te zetten nou per se verkeerd is. Het is een doodnormale manier van politiek bedrijven. Toen de SP bijvoorbeeld nog uit was om het kapitalisme omver te werpen in plaats van om de linkervleugel in een Paars kabinet te worden, deden ze precies hetzelfde. Ze richtten zich op hun einddoel door tussendoelen te definiëren die de op de korte termijn haalbaar waren: met een protest tegen een huisjesmelker hier en een opknapbeurt van een speeltuin kom je verder dan met een oproep tot de wereldrevolutie.

En dat laat ook meteen zien wat we van de gebeurtenissen van vandaag kunnen leren: Nederland zal ten prooi blijven vallen aan steeds engere extreem-rechtse krachten, als de rest van het politieke spectrum niet snel opnieuw leert om politiek te bedrijven.

Bevalt dit stuk u? Steun mij op Patreon