2016 was een absoluut kutjaar. Het was het jaar van Brexit, van de Trump-verkiezing, van Aleppo, de coup in Turkije. Wat breder bekeken was het het jaar waarin autoritaire leiders en hun programma’s populairder werden, en waarin de rechtsstaat, de democratie en de vrijheid wereldwijd onder druk stonden.
En dat alles is jouw schuld. Ja, jij daar. Als je een lezer van deze site bent, kan ik ervan uit gaan dat je links bent, net zoals ik. En er is niemand die zo slecht is in het verdedigen van onze standpunten als wij. En dat heeft de wereld gemerkt, in de afgelopen 12 maanden.
Want laten we even wel zijn: onze idealen zijn de idealen die de wereld nu nodig heeft. Dat blijkt uit hun effectiviteit. Alles in de wereld wat de moeite waard is, is door ons gebouwd. Wij van links hebben een continent van sloppenwijken omgebouwd tot een continent van Vinexwoningen. Wij hebben onderwijs en gezondheidszorg naar de massa gebracht. Wij hebben de brede middenklasse gemaakt die nodig is om een democratie overeind te houden. De ellende in de wereld wordt veroorzaakt door het feit dat die steeds rechtser wordt: autoritairder, nationalistischer, ongelijker. Onze idealen zijn de remedie; het is dus aan ons om te voorkomen dat alles naar de tyfus gaat.
En toch doen we dat niet. We zitten erbij en we kijken ernaar hoe de ongelijkheid en daarmee de onzekerheid stijgt. We zitten erbij en kijken ernaar hoe racistische demagogen misbruik maken van die onzekerheid om minderheden de schuld van alles te geven. We zitten erbij en kijken ernaar hoe langzamerhand alle democratische vrijheden uit naam van bescherming tegen terrorisme afgeschaft worden.
Lapzwansen en lamlullen
Ik heb zo’n weerzin tegenover veel van wat voor links door gaat. Het is allemaal zulke slappe hap, er zit zo weinig vechtlust in. Ik ken zo ontzettend veel mensen die zich erop voor laten staan op dat ze links zijn, maar daar helemaal niets mee doen.
Een voorbeeld: een paar jaar terug was ik op een PvdA-activiteit over politieke strategie. Het ging over framing, een essentiële politieke techniek, waarmee je een onderwerp vat in een analogie. Een van de PvdA-jongeren – hij zat geloof ik zelfs in de organisatie – wou er echter niet aan: framing was het jaar daarvoor ook al aan bod gekomen. Met een verveeld gezicht zei hij: “Framen? Ach, daar ben ik wel weer overheen. Framen is zo last year”.
Ik moet toegeven dat ik een fractie van een seconde fysiek geweld heb overwogen. Die ene zin vat alles samen wat er mis is met links: politiek als intellectueel spelletje voor rijkeluisjongens in plaats van als diep doorleefde strijd. Het gebruik van academische normen als dekmantel voor intellectuele luiheid. Maar vooral: het volledige onbenul dat de strijd voor een rechtvaardige samenleving niet altijd leuk hoeft te zijn. Met dit soort lapzwansen gaan we het nooit winnen.
Waar komen we vandaan?
Hoe zijn we hier gekomen? Ik denk dat er drie redenen zijn aan te geven. Een gaat terug op de jaren 40, een op de jaren 60 en een op de jaren 80. Laten we ze in chronologische volgorde aflopen.
Laten we beginnen met de jaren ’40, en de oorlog. Hoewel de mensen die er middenin zaten daar anders over dachten, trok men decennia later uit de oorlog de conclusie dat iedere vorm van ideologie verkeerd is. We begonnen vorm en inhoud door elkaar te halen, en te denken dat iedere groep mensen die voor een gemeenschappelijk politiek doel bij elkaar kwam, uit zichzelf al verkeerd was.
Die afkeer van ideologie leidde ertoe dat links over de naoorlogse verworvenheden praat alsof het een stelsel natuurwetten is, in plaats van een stuk mensenwerk dat met hand en tand verdedigd moet worden. Je ziet dat bijvoorbeeld als het om democratie en mensenrechten gaat. Iedere linkse politicus zal je uitleggen dat die belangrijk zijn, maar ik heb nooit iemand horen uitleggen waarom. Het is een symptoom van onze bloedarmoede dat dat niet gebeurt. We zijn tegenwoordig veel te bang om met z’n allen de straat op te gaan, omdat iedereen dan meteen aan Noord-Korea moet denken.
Van socialist naar liberaal
Een tweede probleem ontstond in de jaren ’60. De nadruk op individuele ontplooiing betekende dat in veel discussies links het individualistisch-liberale standpunt begon te verkondigen. De gevolgen van deze draai waren ingrijpend. Simpel gezegd: we probeerden het persoonlijke politiek te maken, maar we maakten politiek persoonlijk. Daardoor is links-zijn verworden van een politieke overtuiging die aanwezig is in de publieke ruimte, tot een in het privé-domein beleden cryptogeloof. Wat over bleef was een stelsel individuele geboden: gij zult Fair Trade kopen, gij zult niet te veel vliegen, gij zult geven aan de Derde Wereld.
Dat is het beste duidelijk te maken met een voorbeeld: de legaliteit van prostitutie. In die discussie neemt links de positie in dat het aan de vrouw zelf is of ze seks verkoopt of niet. Wie daar even over na denkt, ziet dat dit feitelijk een libertarisch standpunt is: als wel seks, waarom dan geen organen? Of een kind? Het socialistische standpunt, waarin werk – en vooral werk dat door de armen gedaan wordt – allereerst als vorm van uitbuiting werd geïnterpreteerd, werd vervangen door een liberaal standpunt, waarin de vrijheid van economische transacties voorop stond.
Technocratie
De laatste klap kwam in de jaren 80. Wegens de twee eerder genoemde redenen stond links al op het spoor van anti-politiek, maar alles kwam samen toen het neoliberalisme opkwam. Men geloofde dat alle economische kwesties opgelost waren en er geen alternatief was voor rechts economisch beleid. Daarmee was het technocratische wereldbeeld compleet.
En zo belandde links in een extreme vorm van antipolitiek, waarin iedereen die een half tandje links van de PvdA staat meteen Josef Stalin is, we problemen alleen nog maar vanuit het vrijblijvende gezichtspunt van de hoogopgeleide, economisch vrije middenklasse kunnen bekijken, en waarin ons economisch verhaal weg is.
Tegelijkertijd zijn er wel degelijk mensen die hopen op iets beters. Die mensen zijn de PVV-stemmers. De PVV-aanhang zijn mensen aan wie al deze ontwikkelingen voorbij zijn gegaan. Zij willen gewoon een Beweging, met een Leider, symbolen en een Groot Verhaal, met goeden en kwaden en een warm toekomstbeeld. En wij zijn te hip, te individualistisch, te ironisch om ze dat te geven.
Waar gaan we naartoe?
En zo zijn we aangekomen bij de huidige malaise: een links dat niet meer kan politiseren, ook al hangt ons leven er vanaf (en dat doet het). Je zag dat bijvoorbeeld in de recente discussie rondom de Kerst. Niemand schijnt te begrijpen dat dit een poging was van rechts om de kerstboom te claimen als symbool van hun politieke identiteit. Dat zag je aan de reacties: niemand ging in op de betekenis van wat ze zeiden, iedereen ging in op de feitelijke onjuistheden. Onze geschiedenis ons blind gemaakt voor het feit dat hier slimme politiek bedreven wordt.
Een fatsoenlijke politieke reactie op deze onzin zou geweest zijn om een alternatieve interpretatie van Kerst neer te zetten. Als rechts met een kerstverhaal komt, dan moet links dat ook doen. Gegeven dat het hele feest draait om onderdak bieden aan een vluchtelingenfamilie uit het Midden-Oosten was dat niet zo moeilijk geweest. Maar ja, dat betekent dat je ergens politiek over moet gaan bedrijven. Je zult je opvattingen aan mensen moeten opdringen. Je zult de meningenstrijd aan moeten gaan. En daar is links te bang voor.
Wat nu?
Ik ervaar dat zelf ook, telkens als ik iets onpopulairs zeg, krijg ik gezeik, bijvoorbeeld mijn stuk over ALS-patiënten, of mijn stuk over hoe je met je PVV-oom moet praten tijdens het kerstdiner. Want je hoort politiek niet groots te maken. Politiek moet zo klein mogelijk blijven. Iedere keer dat ik zoiets schrijf, staat er een links persoon op die luid ‘foei’ roept.
En die mensen, zij zijn het probleem. Zij zijn verantwoordelijk voor de ellende van 2016. De mensen die zichzelf links noemen, maar meer hechten aan hun braafheid, hun onpartijdigheid, of aan hun comfort dan aan het daadwerkelijk in de praktijk brengen van hun idealen. Zij zeggen op te komen voor alle wat goed en mooi is, maar staan erbij en kijken ernaar terwijl het allemaal wordt afgebroken.
Wat moet er gebeuren? We moeten alles doen waar die gezapige linkse types de kriebels van krijgen. We moeten mobiliseren en politiseren. We moeten een massabeweging opbouwen. We moeten vijanden vinden. En bovenal: we moeten af van die antipolitieke gewoontes die links vleugellam gemaakt hebben.
Als dit stuk je werkelijk niet van je luie reet heeft kunnen brengen, doneer dan op z’n minst aan de Publieke Tribune. We gebruiken het geld om de reikwijdte van onze stukjes te verhogen. Doneren kan hier.
Jelmer, ik kan het deels met je eens zijn. Maar of het mijn schuld is? Ik heb mijn pvda lidmatschap opgezegd omdat ik daar niet meer voelde dat we het werkelijk opnemen voor wie dan ook. Lokaal over issues als teveel borden in de stad, een seniorenmakelaar die het probleem van te hoge huren voor een te kleine portemonnee niet oplost, tegen de sloop van huizen in de Kooi die eigenlijk te slecht zijn om nog in te wonen (en er zijn ook bewoners die dat vinden mar ze zijn terecht bang voor de naderende huurverhoging). Landelijk labbekakkig beleid. Geen visie op de plek van zorgverzekeraars, geen strijd tegen bureacratisering, nu asscher die wat populistisch roept over migranten. Waar vind ik nog wel het geluid dat ik wil horen? Bij Jfk klaver? Teveel communicatie spinning. Bij de sp heb ik me nooit thuisgevoeld noch bij de yuppen van ijdele pechtold. Dus Jelmer blijft over je eigen leven waarin je volgens je eigen normen en waarden kunt leven. Met oog voor mensen om je heen die vaak minder bevoorrecht zijn dan jijzelf.
Helemaal met je eens, maar mijn punt is dat dat een grote stap achteruit is, en dat veel te veel linkse mensen die stap naar gemaakt hebben.
Heb ik een ideetje voor jou, Marion. http://www.geenpeil.nl
‘We zijn tegenwoordig veel te bang om met z’n allen de straat op te gaan’
Eh, nee. Demonstreren is een ritueel geworden. Dat zie je nog wel het beste met vakbondsdemonstraties, als d’r weer een paar honderd babyboomers een dagje uit nemen naar het malieveld, waar ze met hun petjes op even rondlopen. Om daarna te gaan ‘shoppen’ in de haagse binnenstad.
De straat op gaan heeft weinig zin als je geen daadwerkelijke macht hebt in de achterkamertjes. Waarom zou een partij/instituut/bedrijf zich iets aantrekken van een paar duizend man die in den haag of amsterdam op het malieveld staan en verder niets doen?
Als je daadwerkelijk verandering wilt, dan moet je bereid zijn om de Shell te nationaliseren en te ontmantelen. Of de top van ABN AMRO/ING in de bajes te gooien. Maar nee, dat kan echt niet hoor.
Vijanden vinden is niet zo ingewikkeld de ene na de andere meld zich aan. Voor een meerderheid strategie ben ik echter zeer voor de 99 versus 1 procent benadering.
Het is niet mijn schuld want ik ben inderdaad links!
De PvdA is niet links noch GroenLinks en zeker D66 niet .
Als je als maar een stukje naar rechts opschuift kun je jezelf nog zo links noemen maar dan ben je uiteindelijk rechts. De strijd van links (die op sterven na dood is) is derhalve niet alleen tegen VVD en PVV maar zeer zeker ook tegen PvdA en GroenLinks en zelfs tot op zekere hoogte de SP .
Deze partijen doen vrolijk mee met het neoliberalisme dat zo rechts is als het maar kan , tevens gaan ze mee (met name Asscher) en de rechtse antibuitenlandershetze en steunen ze misdadige oorlogen met allerhande gruwelijkheden en huilen dan krokodillentranen over Alleppo terwijl iedereen weet dat de branden in het middenoosten een rechtstreeks gevolg zijn van NAVO ingrijpen in landen op basis van hele en halve leugens zonder enig respect voor het internationaal recht en internationale verdragen .
Elke keer als iemand de PvdA links noemt is dat koren op de molen van rechts . Hoevaak leest u geen reacties als “dat komt door links” terwijk ze bedoelen dat het door PvdA/CDA/VVD/D66 komt met steun van de oppositie GroenLinks en PVV notabene !
Neen wie strijdbaar is en nog gelooft in linkse idealen krijgt bannen op joop.nl of gewoon reacties niet geplaatst op andere fora .
Uiteraard mogen rechtsradicalen op dergelijke plekken wel hun haat zaaien .
Nee het is zeker niet mijn schuld!