Wie is er hier rechts geworden?

Nederland is rechts geworden. Solidariteit tussen jong en oud, arm en rijk, laag- en hoogopgeleid en nieuwkomer en allochtoon is niet meer vanzelfsprekend’. Zo interpreteert Jacqueline Kalk, secretaris van het Centrum voor Lokaal Bestuur van de PvdA, de verkiezingsuitslag. Oftewel: de hedendaagse kiezer is te rechts om nog op de PvdA te stemmen.

Maar zou het ook niet andersom kunnen zijn: dat veel mensen die sociaal-democratische waarden koesteren daarvan te weinig terugzagen in het door de PvdA gesteunde regeringsbeleid, en daarom alle kanten zijn opgestoven? En dat je dat al lang had kunnen zien aankomen, op basis van die vermaledijde polls en van de eerdere verkiezingen, wanneer je geen onwankelbaar geloof had dat uiteindelijk de kiezer in zou zien hoe ons land er na vijf jaar Rutte – Asscher op vooruit was gegaan?

Ik zal het speldje dat ik kreeg toen ik vijftig jaar lid was goed bewaren, maar ik vraag mij toch ernstig af of er nog een toekomst is voor de PvdA. Met de huidige omvang in de Tweede Kamer kun je prima functioneren als one-issue partij, maar niet als brede volkspartij die juist allerlei belangen wil verbinden. Maar wanneer je verder wilt, moet je één ding in ieder geval niet doen: pretenderen dat jij het alleenvertegenwoordigingsrecht voor Nederland en omstreken hebt van het sociaal-democratische gedachtegoed.

Mensen hebben de PvdA niet vaarwel gezegd omdat ze geen belang hechten aan bestaanszekerheid, goede zorg en rechtvaardige inkomensverhoudingen, maar omdat ze daar te weinig van terecht zagen komen. Het antwoord van de PvdA daarop is dat het niet anders kon, waarbij het overigens niet altijd duidelijk is of dat was vanwege de noodzakelijke samenwerking met de VVD of dat er eenvoudig geen linkser beleid mogelijk was vanwege Europa en de financiële markten. Maar ook als dat zo is kun je degenen die dat niet geloven niet verwijten dat ze rechts zijn geworden.

Van degenen die in 2012 op de PvdA hebben gestemd, hebben er deze keer meer voor GroenLinks gekozen dan voor de PvdA. Maar er zijn ook mensen terechtgekomen bij D66, 50Plus, PvdD en DENK, zonder dat hun opvattingen veel gewijzigd zijn. Ook de SP heeft kiezers van ons gewonnen, maar tegelijkertijd kiezers verloren aan GroenLinks en de PVV, net als wijzelf.

In dat laatste zit wat mij betreft het grootste pijnpunt. De vluchtelingencrisis is nu eenmaal niet door iedereen op dezelfde manier beleefd. Veel PvdA-leden generen zich voor de deal met Turkije, maar kiezers in de wijken waar wij ooit sterk waren ervaren de komst van veel vluchtelingen uit een andere cultuur juist als een bedreiging.

Dat de SP niet gewonnen heeft, wordt soms als argument gehanteerd dat de kiezers helemaal niet zo ontevreden waren over het sociale beleid van het kabinet. Ik geloof dat niet. Kiezers laten zich zowel leiden door wat zij zien als de intentie van partijen als hun competentie van partijen, en die laatste was laag bij de SP. Vergelijk de afkeer van immigratie bij veel kiezers: in 1998 verdween Janmaat uit de Kamer, maar dat betekende niet daarmee die afkeer niet meer bestond. Dat bleek in 2002 duidelijk uit de opkomst van Fortuyn.

De meeste mensen die actief zijn in de PvdA doen dat uit respectabele motieven. Het zijn heel vaak ook aardige mensen. Maar als collectief lukt het de PvdA om heel veel ergernis op te wekken. Ik denk dat dat vooral komt door het gevoel van morele superioriteit dat de club uitdraagt, zoals Jacqueline Kalk dat ook vertoont. De PvdA is sterk vatbaar voor groepsdenken. Daarom heeft het PvdA-kader zich ook als makke schapen naar de ondergang laten leiden.

Bij dat vertoon van morele superioriteit komt dat standpunten die eenmaal met veel vertoon van morele zelfvoldaanheid zijn ingenomen, soms ineens weer worden los gelaten. In 2006 noemde Wouter Bos verhoging van de AOW-leeftijd nog ‘asociaal’, maar in 2009 stemde de partij in met een geleidelijk verhoging. Toen ging de propagandaknop om en werd verhoging van de arbeidsparticipatie het doel: ‘We zijn immers de Partij van de Arbeid’ Conclusie: wie eerder naar de PvdA geluisterd had, was geen goede socialist. Het gaat mij er hierbij niet om dat je niet van mening zou mogen veranderen, maar om het gebrek aan respect voor anderen waarmee dat gebeurt.

Het is ook nog maar de vraag of een nieuw kabinet echt een rechtser beleid zal gaan voeren dan het huidige. Er is weer geld om gaten in de collectieve sector te stoppen. Zelfs de VVD wil meer geld voor de ouderenzorg, zoals de PvdA ineens het eigen risico in de zorgverzekering wil afschaffen. D66 en CDA zien de flexibilisering op de arbeidsmarkt ineens als probleem.

Misschien levert een kabinet met een gezamenlijke oppositie van links wel meer op dan een kabinet waarin één linkse partij zich laat gijzelen. Achteraf moest je constateren dat het vermaledijde kabinet De Jong een heel links beleid had gevoerd.

Op dezelfde website waar Jacqueline Kalk Nederland de les leest, zien we oproepen om vooral niet na te gaan hoe dit alles heeft kunnen gebeuren, maar vooruit te kijken. Jongeren willen dat partijcongressen leuker worden, en dat er meer baantjes beschikbaar zijn voor jongeren. Dat is wat jongeren altijd willen. Maar de PvdA zal toch eerst moeten nagaan waartoe de partij nog op Aarde is. Leuker kunnen we het niet maken, makkelijker ook niet.

2 Comments on "Wie is er hier rechts geworden?"

  1. Helemaal eens paul. Dank voor deze mooie analyse. Nu kijkenof en hoe de pvda zich weer herpakt. Je mag het hopen.

  2. Maaike de Rijk | April 10, 2017 at 12:09 pm | Reply

    Hartgrondig mee eens!

Leave a Reply to Maaike de Rijk Cancel reply

Your email address will not be published.


*