In een normaal land worden bij verkiezingen de stemmen diezelfde avond nog geteld en wordt de uitslag binnen een paar dagen gepubliceerd, zodat je die dan kunt analyseren. Ook in dit opzicht blijkt Amerika echter geen normaal land. Op 11 november plaatste ik op deze site een stukje waarin ik twee dingen constateerde: de peilers zaten er helemaal niet zo ver naast, en Hillary Clinton kreeg veel minder stemmen dan Obama de laatste keer.

Wat ik mij op dat moment niet realiseerde, was dat nog lang niet alle stemmen geteld waren. Volgens de New York Times van 13 december werden er op Hillary Clinton 5,8 miljoen stemmen meer uitgebracht dan eerder gerapporteerd, en op Trump 2,0 miljoen. Kennelijk neemt men in staten waar toch al vaststaat uit welke partij de kiesmannen komen er ruim de tijd voor om de stemmen te tellen.

Definitief zijn de aantallen ook nog niet, want CNN bracht op diezelfde dag op een later tijdstip nog iets lagere aantallen stemmen. Maar op 19 december vergaderen de kiesmannen, zodat voor dit datum de staten toch hun officiële uitlag bekend zullen moeten maken, en er niet veel meer kan veranderen.

De extra stemmen hebben geen gevolgen voor de uitslag, maar wel voor de zg. popular vote, en die is wel van belang als je probeert na te gaan wat er in Amerika aan de hand is. Had Clinton eerst een meerderheid van 0,2%, door de extra stemmen is dat 2,1% geworden, 48,1% tegen 46,0%. Nog nooit heeft een presiidentskandidaat zo’n grote voorsprong op zijn tegenstander behaald zonder gekozen te zijn. Dat vergroot de druk om tot een ander kiesstelsel te komen.

Het betekent ook dat de peilers er nog minder naast zaten dan ik al dacht. In de laatste week had Clinton een gemiddeld een voorsprong van 3,2%. Dat scheelt dus maar 1,1% met de werkelijke uitkomst. Allebei de kandidaten scoorden beter in de peilingen, die voor Clinton en Trump resp. 46,8% en 43,6% opleverden. De verschillen zijn goed te verklaren omdat de kandidaten van kleinere partijen slechter scoorden dan in de peilingen, wat niet verwonderlijk is: als aanhanger van zo’n partij zal je eerder bij peilingen voor die voorkeur uitkomen dan dat je ook werkelijk een kansloze stem uitbrengt.

Maar wat ook van belang is dat we nu weten dat Clinton nauwelijks minder stemmen kreeg dan Obama de vorige keer (65,8 vs 65,9 miljoen) en dat Trump er aanzienlijk meer kreeg dan Romney (62,9 vs 60,9 miljoen). Je kunt de uitslag dus niet verklaren uit gebrek aan enthousiasme bij de democratische kiezers voor Clinton, zoals ik eerst dacht, maar vooral uit enthousiasme bij de Republikeinse kiezers voor Trump.

Daar sta ik toch wel van te kijken. Natuurlijk het Amerikaanse kiesstelsel is niet eerlijk. Zonder alle negatieve publiciteit rond Clinton zouden er waarschijnlijk nog wel wat meer democratische kiezers zijn gaan stemmen, en had Trump misschien gestopt kunnen worden. Maar het enthousiasme voor Trump is verbijsterend. Zonder dat enthousiasme zou hij ook niet de kandidaat voor de Republikeinen hebben kunnen worden.

Hij is gekozen dankzij een merkwaardig mengsel van racisme, economische frustratie, seksisme en bigotterie. Daar valt niet zo gemakkelijk een antwoord op te geven. Misschien was dat Bernie Sanders gelukt, omdat hij veel duidelijker de financiële ellende en de bijkomende vernedering onderkende waar veel Amerikanen onder lijden. Maar die is inmiddels 75, en ik zie hem zich niet nog een keer kandideren. Wie kan in zijn plaats treden? Dat wordt de komende tijd de vraag voor de Democraten.