Hier en daar lees je dat de komende verkiezingen erom gaan of Wilders premier wordt. Hij staat nu bovenaan in de peilingen, en zou zomaar de grootste kunnen worden. Dan zou hij recht hebben op het premierschap. En er is maar één manier om dat te voorkomen: Rutte stemmen.

Dat zouden ze bij de VVD wel willen. Maar ook wanneer Wilders de grootste partij wordt, zal hij niet gaan regeren. Sterker nog: juist dan niet.

Theoretisch is het mogelijk dat de meerderheid van de stemmen op de PVV wordt uitgebracht. Maar dan krijgt de PVV nog geen meerderheid in de Tweede Kamer. Er staan namelijk maar vijftig mensen op zijn lijst, en dus gaan er minimaal honderd zetels naar andere partijen. Om Wilders premier te maken zouden er dan partijen met gezamenlijk ten minste 26 zetels een coalitie met hem moeten sluiten of hem ten minste gedogen. Wanneer Wilders en andere Kamerleden van de PVV minister worden, kunnen ze in de kamer niet worden opgevolgd door PVV-ers, en is er dus nog meer steun van buiten nodig.

Daarbij is vooral de positie van de VVD interessant. Het is de vraag of die voor die 26 zetels kan zorgen wanneer er zoveel rechtse kiezers naar de PVV zijn overgestapt. Rutte heeft ook verklaard dat zijn partij niet met de PVV zal samenwerken. Nu is Rutte niet iemand van ‘een man een man, een woord’, maar ik verwacht toch niet dat de VVD de tweede viool zal willen spelen in een kabinet met de PVV.

Er zou dan een premier komen die uitdraagt dat hij bepalingen in de Grondwet die wezenlijk zijn voor de democratische rechtsstaat geschrapt wil zien, en Nederland krijgt een vertegenwoordiger in de Europese Raad die uit de Europese Unie wil, zonder dat daar een parlementaire meerderheid voor is. Het is veel aantrekkelijker voor de VVD leiding te geven aan een kabinet met andere partijen, ook al wordt dat een veelkleurige coalitie.
Natuurlijk zal de PVV dan groot kabaal maken. De grootste partij gepasseerd! Ondemocratisch! Opstand!

Die opstand zal er niet komen, want daarvoor is de PVV onvoldoende georganiseerd. Maar het is wel verstandig wanneer alle partijen en alle media al voor de verkiezingen uitleggen dat er niets ondemocratisch aan is wanneer in een systeem van evenredige vertegenwoordiging de grootste partij niet in het kabinet komt. Dat is de PvdA tweemaal overkomen, in 1977 en 1982, en ik heb ook nooit gehoord dat Wilders dat ondemocratisch vond. In 1977 had de PvdA meer Kamerleden dan Wilders nu kandidaten heeft.

Eerlijk gezegd vraag ik me zelfs af of Wilders wel echt wil regeren, gelet op het flutprogramma dat hij geschreven heeft. Hij kan niet tegelijkertijd fractievoorzitter zijn en minister-president. Er komen dan hoe dan ook ministers uit de PVV. En dat betekent dat er binnen de PVV veel meer spreiding van macht komt dan op dit moment. Dat is heel riskant voor Wilders. En misschien vinden veel van zijn kiezers het ook wel best als hij niet gaat regeren: die stemmen vooral op Wilders om te protesteren tegen de PvdA, en verwachten niet dat Wilders hun problemen oplost. Ik denk dat Wilders wanneer hij de grootste partij wordt, zich ook liever wentelt in de verongelijktheid dat hij geen premier wordt.

Er komt dan dus ook geen tweestrijd tussen Wilders en Rutte wie de grootste wordt, want Wilders wordt toch geen premier. Het paradoxale is dat de PVV eerder kans heeft in de regering te komen wanneer zij niet de grootste partij wordt. Dan zou Rutte kunnen kiezen voor een kabinet Rutte III met de PVV, al lijkt ook dat me niet waarschijnlijk. Ruttes ervaringen met de PVV zijn slecht. En de twee partijen scoren op dit moment samen slechts 54 zetels. Maar wanneer je wilt dat de PVV een kans maakt in de regering te komen moet je er dus juist niet op stemmen.

De verkiezingen zullen er vooral om gaan of de VVD groter blijft dan de andere rechtstatelijke partijen en daarmee leiding kan geven aan een veelkleurige coalitie. De VVD ligt zeven zetels voor op GroenLinks en het CDA, en tien op D66. De VVD gokt er volgens mij op in dat gevecht kiezers aan te trekken van de PVV, omdat die partij irrelevant geworden is doordat de VVD samenwerking heeft uitgesloten, en de kiezers met een stem op de VVD kunnen voorkomen dat GroenLinks de premier levert. In dat opzicht is het voor de VVD gunstig wanneer GroenLinks duidelijk het alternatief wordt.

GroenLinks zal dan op zijn beurt nog meer kiezers aantrekken van SP en PvdA. Misschien winnen VVD en GroenLinks allebei wel zoveel dat er niets anders op zit dan dat ze samen gaan regeren. Dan zou de geschiedenis zich herhalen, met Klaver in de rol van Samsom. Dat geeft mooie perspectieven voor de PvdA in 2021. Maar het kan ook anders gaan. Zoals Roemer te vroeg piekte in 2012, zou nu Klaver door de mand kunnen vallen. En dan liggen er toch nog kansen voor Asscher.