“In de formatie wordt het pas echt spannend!” – met die tekst probeerde de Volkskrant mij vanochtend een politieke nieuwsbrief aan te smeren. Het is een van de gekkigheden van het Nederlandse kiessysteem: je plaatst een stem, en vervolgens moet je maar hopen dat politici achteraf met die stem doen wat jij gehoopt had dat ze zouden doen.
Dit probleem wordt des te erger met deze gefragmenteerde verkiezingsuitslag, omdat er nu zo veel kabinetten mogelijk zijn. Krijgen we een rechts-christelijk kabinet van VVD-CDA-D66-CU-SGP? Of een groen-rechts kabinet van VVD-CDA-D66-GL? Of toch de Klaver-variant van CDA-D66-GL-SP-PvdA? Of misschien zelfs de Blauw-bruin-variant: VVD-CDA-PVV-FVD-SGP? Al deze varianten zijn staatkundig gezien even legitiem.
Hierover speculeren is hartstikke leuk voor journalisten natuurlijk, die nu eindeloos stukjes kunnen schrijven over hoe het formatiespel verloopt, maar voor de kiezer is het verschrikkelijk. Immers, deze coalities liggen mijlenver uit elkaar qua. Je hebt dus geen idee waar je op gestemd hebt. Met Rechts-christenlijk kunnen we verruiming van het softdrugsbeleid wel vergeten, terwijl dat met groen-rechts juist voor de hand ligt. De Klaver-variant zal inkomensverschillen verkleinen, de varianten met de VVD niet. Enzovoort, enzoverder.
Daarom stel ik een nieuwe regel voor: laten we het regeerakkoord standaard aan een referendum onderwerpen. Zo weten we zeker dat politici die handig onderhandelen geen onredelijk voordeel binnenhalen. We voorkomen ook dat one-issue partijen hun zin kunnen doordrijven. En we voorkomen dat politici ‘breekpunten’ in de onderhandelingen weggeven. Met een referendum bepalen de kiezers wat wel en niet een breekpunt is.
En natuurlijk, staatkundige hervorming is iets voor naïeve D66’ers die denken dat je met een gekozen burgemeester of een districtenstelsel de problemen van Nederland op lost. Over het algemeen heb ik weinig vertrouwen in mensen die de problemen op zo’n bestuurlijke manier aanpakken.
Toch kan niet ontkend worden dat het Nederlandse politieke systeem verouderd is. Het is een systeem dat draait op de aanname dat grote blokken kiezers jaar in jaar uit trouw op dezelfde partij stemmen, en dat die kiezers vervolgens accepteren wat hun politici besluiten. Politieke fragmentatie is een blijvertje, omdat het voortkomt uit ontzuiling en steeds mondiger wordende kiezers. Het systeem voorzichtig aanpassen aan de nieuwe realiteit kan geen kwaad.
Bovendien hebben we (in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Scandinavische landen) hier niet de gewoonte dat partijen vooraf aangeven met wie ze wel en niet willen regeren. Daardoor ligt er onredelijk veel macht bij de politici: zij kunnen na de verkiezingen in bed duiken met wie ze maar willen.
Mijn voorstel combineert het beste van referenda met de voordelen van een parlement. Immers, het haalt de onzekerheid uit de verkiezingen weg. Tegelijkertijd haalt het de willekeur van referenda af. Immers: het voorbeeld van Californie heeft geleerd dat als je burgers de ene week vraagt of ze meer uitgaven willen, en de volgende week of ze minder belastingen willen, ze doodleuk in beide gevallen ja zullen stemmen, en uiteindelijk de staat in de schulden zullen helpen. Door al het beleid als een package deal te referenderen voorkom je dat kiezers eruit halen wat ze zelf het leukst vinden.
Voor de mensen die nu zeggen: ‘ja, maar dan moet ik twee keer achter elkaar naar de stembus’: er zijn zat landen waarin dat moet, en daar kan dat ook gewoon. Frankrijk bijvoorbeeld heeft met z’n getrapte presidentsverkiezingen twee stembusgangen na elkaar. In Spanje moeten de verkiezingen over als er binnen bepaalde tijd geen coalitie gevormd wordt. Dit zal in de praktijk geen beperking zijn.
En wat gebeurt er als het referendum het niet haalt? Ik denk allereerst dat dat onwaarschijnlijk is. Immers, het hele punt is om politici te dwingen om te formeren met een half oog op de publieke opinie. Nederlanders zijn voldoende gehecht aan stabiliteit om niet de plannen af te keuren van politici waar ze zelf net op gestemd hebben.
Kortom: repareer de democratie, referendeer het regeerakkoord.
Een gesloten akkoord achteraf positief sanctioneren middels een referendum lijkt heel even wel een aantrekkelijk idee. Maar ook dan zal er weer een referendumstrijd vanuit de al dan niet gevoerd uit de gemende onderbuik, losbarsten. Een dergelijk idee, hoewel vanuit zeker oogpunt wel begrijpelijk, zal dus nooit mijn instemming krijgen!
Veel beter is het mijns inziens vooraf die controle al in te bouwen.
Ik denk dan aan het Ierse, ook het Belgische initiatief van het bespreken van specifiek belangwekkende items in geïnteresseerde burgergroepen, dewelke uiteindelijk tot een aanbeveling van handelen komen.
Dergelijke aanbevelingen kunnen dan door specifieke partijen, of zelfs specifieke politici, worden geadapteerd. Zo kan de kiezer na verloop van tijd (na 4 jaar) de partij of politicus werkelijk ter verantwoording roepen over de uitwerking van het voorstel waaraan men zich bond.
Ik was een paar keer bij een dergelijk voorbereidende bijeenkomst in Amsterdam. Het voelde goed tot zeer goed, de mensen, zonder beroepsmatige politieke aspiraties, waren zeer gemotiveerd.
Met de verwachte gigantische reductie van werk in de (zeer) nabije toekomst agv automatisering en AI is het goed mogelijk om burgers wèrkelijk en met verantwoordelijkheid bij het ‘onderhoudsproces’ van gemeente, provincie en rijk te betrekken.
ik ben er wel een voorstander van . Er is alleen een groot probleem . Nederlanders zullen altijd tegen het regeerakkoord stemmen
Dat denk ik niet. Waarom zouden mensen tegen de plannen stemmen van de partijen waar ze net op gestemd hebben? Ik denk dat mijn plan zowel kiezers als partijen zal dwingen om veel nauwkeuriger te kijken naar wat partijen echt van plan zijn.
Gezien het feit dat er tot op het laatste moment enorme hoeveelheden zwevende kiezers waren, zal het in aanloop van de referendum om te accorderen weer een soort verkiezingsstrijd op gaan leveren.
De vraag of de stemmer die op partij A stemde, dat dan voor het referendum weer zal doen, lijkt bepaald onzeker.
Veel mensen zien stemmen als een uitwisseling van een contract: ik geef jou mijn stem wanneer jij dat ene idee uitvoert. Het idee van de FEBO: je gooit een euro in de ruitenmuur, trekt het ruitje open en je haalt de frikadel eruit. Wanneer die niet smaakt doe jij je beklag…
Tijdens elke onderhandeling wordt er altijd water bij de wijn gedaan. De kans is dan buitengewoon groot dat een stemmer het oorspronkelijke idee waarvoor hij stemde niet of te weinig terug vindt.
Dat zou weer een heel goede reden zijn om vervolgens, TOCH NIET op dat plan te stemmen. (Zelfs als er zeker onderdelen terug te vinden zijn, maar een frikandel die naar kroket smaakt wordt niet getolereerd)
Vervolgens kan men opnieuw gaan onderhandelen. En moet men de veeleisende stemmer nog meer tevreden stellen…
Zouden dergelijke stemronden het hele proces niet talloze keren ingewikkelder maken?
Mijn grote probleem is dat de partijen zelf bepalen *waar* er water bij de wijn gedaan wordt. Daar zit hem de mogelijkheid van kiezersbedrog. Neem bijvoorbeeld de PvdA in het afgelopen kabinet: daar vonden de leden dat strafbaarstelling illegaliteit aanzienlijk minder onderhandelbaar was dan Samsom dat vond. Met mijn voorstel zou dat niet meer gebeuren.
1)Omdat de meeste Nederlanders de grootste partij niet zien zitten danwel een bepaalde coalitiepartner .
Vergeet niet dat in dit land altijd de minderheid regeert .
2)Omdat een regeerakkoord een compromis is waar de meerderheid van de Nederlanders zich totaal niet in kan vinden . Ook wanneer ze ze bij hoge uitzondering wél afspreken wat ze beloofden.
3)Als het puntje bij paaltje komt de ene helft cynisch als fuck is en de andere helft dom genoeg zich te laten mobiliseren door een verliezende partij .
Nogmaals ik vind het een zeer goed plan
Alsjeblieft niet. Referenda eindigen n.l. altijd negatief, omdat iedereen wel een punt of paragraaf heeft, waardoor hij of zij tegen is. Daarom worden verdragen en complexe plannen steevast afgewezen in referenda (Europese grondwet, Oekraïne, Parkeerplan Haarlem, Brexit). En als het regeerakkoord wordt afgewezen, moet er een nieuw komen. Ook dat zal weer afgewezen worden. Zal ook voor Brexit gelden. Als Theresa May een deal heeft gesloten en dit zal voorleggen aan het Briste volk, zal het dat afwijzen. En dan? Besluiten moeten genomen worden na onderhandeling en debat. We hebben hiervoor niet voor niets vertegenwoordigers gekozen. Referenda blokkeren besluitvorming en maken een land onbestuurbaar.