Dreyfus en de Marokkanen

Gastblogger: Clio Stronk

Een schokgolf gaat nog steeds door Frankrijk: de aanslag op Charlie Hebdo, de gijzeling in een joodse supermarkt, de vredesmars afgelopen zondag. Maar ook: moskeeën en moslims aangevallen, waarschijnlijk uit wraak. Veel joden in Frankrijk zijn bang omdat ze nu weer aangevallen worden en ditmaal door Al Qaeda en IS. Er is een geschiedenis van antisemitisme in Frankrijk en door de Dreyfusaffaire, waar Alfred Dreyfus werd veroordeeld voor spionage terwijl hij overduidelijk onschuldig was, werd dit pijnlijk duidelijk. Voor mij heeft de Dreyfus-affaire een steeds bitterdere bijsmaak, want hoewel de situatie uiteraard niet één-op-één hetzelfde is, zijn een aantal elementen uit deze geschiedenis weer heel erg actueel.

Alfred Dreyfus was een joodse militair die werd geboren in de Elzas. Duitsland en Frankrijk hebben eeuwen gesteggeld over Elzas-Lotharingen (Alsace-Lorraine), maar het gebied hoorde sinds 1648 bij Frankrijk. De elite sprak Frans en de gewone bevolking voornamelijk Duitse dialecten, zo heette de familie Dreyfus tot 1862 Dreijfuss. In 1870, na de Frans-Duitse oorlog, moest Frankrijk het gebied afstaan aan het Duitse Keizerrijk en dit zette kwaad bloed. Alfred en zijn broer Mathieu werden door hun vader naar Parijs gestuurd om daar een opleiding te volgen en om aan de Duitse dienstplicht te ontsnappen. Mathieu wilde na zijn opleiding terugkeren om in het familiebedrijf te werken. Alfred besloot om officier te worden in het Franse leger om te zorgen dat zijn geboortegrond weer Frans zou worden.

Wie is de spion?

Het lijkt dan ook vreemd dat juist hij beschuldigd werd van spionage en verraad, maar Dreyfus weet direct waarom: hij is joods. Het proces was een farce: de aanklager vertelde aan de rechtbank dat het belangrijkste bewijs tegen Dreyfus niet besproken kon worden (en dus ook niet aan de verdediging overhandigd kon worden) vanwege de staatsveiligheid en dit werd geaccepteerd. Het handschrift op het briefje dat door Dreyfus geschreven zou zijn leek niet op zijn handschrift, maar een expert verklaarde dat dit kwam doordat hij zijn handschrift zeer succesvol had verdraaid. De pers was massaal tegen Dreyfus. Édouard Drumont citeerde Bismarck in zijn krant La libre Parole: “Waarom heeft God de joden geschapen, anders dan om te spioneren?” Maar hij voegde eraan toe: “Eigenlijk is het geen spionage of verraad, want hoe kunnen de joden een land verraden dat zij niet bezitten?” De bevolking was tegen Dreyfus en alle andere joden in Frankrijk: overal werden joden belaagd en hun bezittingen werden vernield.

Het moge duidelijk zijn dat de schuldigverklaring een hamerstuk was en Dreyfus werd veroordeeld tot eenzame opsluiting op Duivelseiland, een eiland waar je heen werd gestuurd om vrij letterlijk weg te rotten. Mathieu Dreyfus benaderde toen Bernard Lazare, die eerder een boek schreef over antisemitisme in Frankrijk. Lazare was zelf joods, maar niet religieus opgevoed. Lazare beet zich vast in de zaak en haalde veel boven water. In eerste instantie schrijft hij een furieus stuk waar hij de hoofdrolspelers allerlei verwijten maakt en meerdere zinnen begint met “J’accuse” (klinkt dat bekend? Ik kom er zo op terug). Waarschijnlijk vraagt de familie Dreyfus om het uit tactische overwegingen aan te passen en in 1896 publiceert hij een stuk waar hij puntsgewijs al het bewijs in de rechtszaak onderuit haalt.

Binnen het leger zit men ook niet stil: de militair Georges Picquart ontdekte de identiteit van de ware schuldige: Ferdinand Walsin Esterhazy, zoon van een generaal en zelf officier. Hij informeerde de leiding, maar niemand wilde hier iets over weten en Picquart werd op alle mogelijke manieren tegengewerkt. Uiteindelijk werd hij overgeplaatst naar Tunesië in de hoop dat hij zou sneuvelen. Picquart begreep dat hij van het leger niets hoefde te verwachten en gaf zijn informatie aan de advocaten van Dreyfus. Zij begonnen een campagne tegen Esterhazy en voelden zich gesteund toen een voormalige geliefde brieven openbaar maakte waaruit bleek dat Esterhazy spuugde op Frankrijk. Maar het leger wilde niet toegeven dat ze een fout hadden gemaakt door Dreyfus te veroordelen en er gebeurde niets.

Martelingen

Emile Zolá, een gevierd auteur, raakte geïnteresseerd in de zaak. Lazare gaf hem meer informatie, inclusief de eerste versie van zijn artikel met het beroemde “j’accuse”. Esterhazy vroeg intussen om een militair tribunaal achter gesloten deuren om zijn naam te zuiveren. Dat gebeurde op 10 en 11 januari 1898 en tot verbijstering van de Dreyfusianen werd Esterhazy vrijgesproken. Zolá bewerkte het stuk van Lazare en op 13 januari publiceerde de krant L’Aurore het onsterfelijk geworden stuk ‘J’accuse…!’ gericht aan president Félix Faure. De kwestie raakte in een stroomversnelling: Dreyfus kreeg een nieuw proces, werd opnieuw veroordeeld, maar uiteindelijk volledig vrijgesproken. Alles leek opgelost, zand erover.

Maar recent bracht een senaatscommissie van de Verenigde Staten een rapport naar buiten over de CIA waarin stond dat de CIA op veel grotere schaal martelde dan tot nu toe bekend was. Op Guantanamo Bay zitten mensen al 14 jaar gevangen en die hebben niet eens een showproces gekregen. Dick Cheney verklaarde in 2014 nog in een interview dat hij het risico dat iemand onschuldig vastzat op Guantanamo voor lief nam. Want liever iemand onschuldig vast dan een terrorist vrij rond laten lopen. De joden werden door de Fransen niet als volwaardige burgers van Frankrijk gezien en waren daardoor allemaal potentieel gevaarlijk. Ik ken mensen met een Marokkaanse naam, die in Nederland geboren zijn. Ze lezen hun kinderen Jip en Janneke voor, zijn tegen geweld, hebben niets maar dan ook niets te maken met die idioten van Al Qaeda en IS, maar krijgen wel te horen ‘ga terug naar je eigen land’. Daar zijn ze al, net als Alfred Dreyfus daar al was voordat hij verbannen werd.

De Dreyfusaffaire speelde in de 19e eeuw, alle betrokkenen zijn al lang dood, maar bepaalde elementen zijn weer volledig actueel:  wat is het verschil tussen het Franse leger dat er alles aan deed om niet te hoeven toegeven dat ze de verkeerde persoon hadden gepakt en de top van de CIA die hetzelfde deed? Wat is het verschil tussen de legertop die bewijs vervalste zodat Picquart niet achter de waarheid zou komen en het Pentagon dat informatie vervalste om de inval in Irak te rechtvaardigen? In 2012 werden twee Oeigoeren vrijgelaten die in 2001 in Afghanistan waren gearresteerd. In dit artikel van het AD staat: “Het duo bracht hun laatste jaren in Guantanamo door in een speciaal deel van de gevangenis, omdat hun onschuld al was bewezen. Daar hadden ze toegang tot een bibliotheek en een recreatieruimte.” Een bibliotheek of recreatieruimte had Dreyfus inderdaad niet, maar verder zie ik wel een paar overeenkomsten waar ik me zorgen over maak. En ten slotte de hamvraag (pun intended): wat is het verschil tussen ‘rot op’ zeggen tegen een willekeurige jood of een moslim? Ik zou het niet weten.

Clio Stronk is geschiedkundige. Ze schrijft iedere dag een stuk over een historische gebeurtenis die op die dag van het jaar plaatsvond. Lees meer van haar stukken op haar website: Voetnootjes

Be the first to comment on "Dreyfus en de Marokkanen"

Leave a comment

Your email address will not be published.


*