9 mei 1921 – Sophie Scholl geboren

Sophie Scholl (1921-1943) was het 4e kind van Robert Scholl (1891-1973) en Magdalena Müller (1881-1958). Haar vader was burgemeester en liberaal. En een groot tegenstander van Adolf Hitler. Ondanks pogingen van haar vader om te voorkomen dat Sophie vergiftigd werd door de denkbeelden van de NSDAP werd Sophie als 12-jarige vrijwillig lid van de Bund Deutscher Mädel, net als al haar klasgenootjes. Dat was officieel verplicht, maar lang niet iedereen werd lid. Het enthousiasme van Sophie werd al snel minder en ze was zeer kritisch over de ‘waarheid’ die ze te horen kreeg en die zo anders was dan de waarheid van haar vader en veel van zijn vrienden. Haar broer Hans was lid van de Hitlerjugend, maar ook zijn ogen werden geopend door het geweld en racisme. Tijdens de oorlog besloten zij en haar broer Hans om op te roepen tot geweldloos verzet tegen de nazi’s als leden van de Weiße Rose.

Het is voor Hollywood altijd lastig om een film te maken over geweldloos verzet, actiefilms met flink wat schietscènes zijn makkelijker. En ook de samenleving ziet geweldloos verzet vaak als iets voor mensen die wel iets wilden doen, maar niet het lef hadden om door te zetten en echt de consequenties te aanvaarden van hun geloof. En daarmee is geweldloos verzet bijna nog heroïscher en moeilijker dan gewelddadig verzet. Geen snelle publiciteit door spectaculaire acties, geen ‘daden stellen’ en niet tijdens gevechten in het harnas sterven. Maar het waren de quakers die met hun lange adem en door vast te houden aan hun idealen leiders werden in de anti-slavernijbeweging. Het was Mahatma Gandhi die met geweldloos verzet de onafhankelijkheid van India bereikte en het was ds. Martin Luther King die steeds meer blanke Amerikanen ervan wist te overtuigen dat Afro-Amerikanen gelijke rechten verdienen.

De basis van geweldloos verzet is mensen te confronteren met hun eigen denkkader. En niets is pijnlijker dan geconfronteerd te worden met je eigen vooroordelen. De Weiße Rose publiceerde 6 pamfletten tussen 1942 en 1943, geschreven door studenten en professoren. Pamfletten waarin ze schreven wat er echt gebeurde aan het Oostfront, maar ook pamfletten waarin ze schreven over de toekomst van Duitsland. En als je net je zoon uit hebt gezwaaid naar het Oostfront is het niet prettig om te lezen dat Hitler de oorlog niet meer kan winnen, alleen verlengen en dat dat ten koste zal gaan van duizenden en duizenden levens. En het hoeft maar één zin, één idee te zijn dat een lezer aan het denken zet en dan kan ineens een zorgvuldig geconstrueerd kaartenhuis in elkaar storten.

Ik heb in 2006 op het IDFA de documentaire Jesus Camp gezien met een aantal medestudenten. Eén van hen vertelde na afloop dat hij in zo’n omgeving opgegroeid was en als 11 jarige ook naar zo’n kamp gestuurd was door zijn ouders. De leiding had allerlei leefregels over hoe met elkaar om te gaan. Degene die zich het beste daaraan hield kreeg een prijs. Mijn studiegenoot was ontzettend actief die week: hij hielp iedereen, deelde wat hij had, bad voor elke activiteit en had bijna een halo om zijn hoofd, ware het niet dat dat iets is van katholieken en niet van protestanten. Een paar andere kinderen waren vervelend, pestten andere kinderen, deden niet mee aan de activiteiten, maar slijmden wel bij de leiding. Aan het einde van de week kreeg één van hen de prijs. Bij mijn studiegenoot vielen de schellen van de ogen en ineens zag hij overal in zijn kerk voorbeelden van hypocriet en onchristelijk gedrag en op zijn 14e vertelde hij zijn ouders dat hij atheïst was geworden.

Het was dus niet voor niets dat de nazi’s dit soort gezagondermijnende activiteiten uit alle macht de kop in wilden drukken. Sophie en Hans Scholl werden betrapt door een conciërge toen ze pamfletten verspreidden op hun universiteit in München en gearresteerd. Het werd een groot showproces en op 22 februari werden Sophie en Hans ter dood veroordeeld en diezelfde dag nog onthoofd met een guillotine. Maar hun laatste pamflet werd het land uitgesmokkeld en een paar maanden later wierpen de geallieerden miljoenen kopieën van het pamflet uit vliegtuigen om door alle Duitsers gelezen te kunnen worden. Hans en Sophie Scholl zijn nu de bekendste Duitse verzetsstrijders uit de Tweede Wereldoorlog, maar werden aangepakt als terroristen.

Toevallig is het vandaag ook de sterfdag van Ulrike Meinhof (1934-1976). Meinhof zag zichzelf als verzetsstrijder, maar wordt door de meeste mensen gezien als terroriste van de Rote Armee Fraktion (RAF).  En nee, dit is geen pleidooi om uit te leggen dat zij géén terroriste was en dat wij dat over 50 jaar ook in zullen zien. Want hoewel ik toegeef dat de manier waarop justitie om is gegaan met de RAF stinkt, geloof ik niet dat er 34 moorden nodig waren om aan de kaak te stellen dat veel nazi’s niet alleen hun straf hadden ontlopen, maar ook nog steeds aan de macht waren. In ’42-’43 was Duitsland een volstrekt militaire en totalitaire samenleving. De nazi’s deden er alles aan om de bevolking te indoctrineren en toch durfde een groep jonge mensen op te staan om de wereld en hun landgenoten te vertellen dat het niet waar was wat hun leiders hen vertelden. Ze wisten dat ze door het verspreiden van papier met daarop woorden ter dood veroordeeld konden worden en ze deden het toch. De leden van de RAF hadden de vrijheid en de mogelijkheid om te kiezen voor andere methodes, maar kozen voor geweld.

Eén opmerking, één zin of één idee kan iemand aan het denken zetten. Daarom is vrijheid van meningsuiting zo belangrijk en zal ik die ook verdedigen als ik de opmerkingen zelf laakbaar vind. Mijn studiegenoot viel van zijn geloof doordat de woorden en daden van de leiding van zijn bijbelkamp zo ver uit elkaar lagen, Sophie en Hans Scholl beseften wat het nazisme echt inhield nadat ze lid werden van de jeugdverenigingen van de NSDAP. Door mensen de gelegenheid te geven om te zeggen wat ze denken, geef je mensen uit eigen kring ook de kans om te denken “Wat een debiel”. Niet iedereen, maar die ene persoon die kritische vragen stelt kan net die steen in de vijver zijn. En voor mensen die over de grens gaan zijn er andere wetten. Gelukkig niet meer die van de nazi’s.

 

Be the first to comment on "9 mei 1921 – Sophie Scholl geboren"

Leave a comment

Your email address will not be published.


*