Een van de favoriete argumenten van racisten is dat ze er zelf ook niks aan kunnen doen. Hun racisme is door de ander veroorzaakt. Het is allemaal de schuld van al die arrogante allochtonen, die de boel gepolariseerd hebben door zomaar hun plek in de maatschappij op te eisen. Als ze zich nou gewoon netjes koest zouden houden, dan zou er geen enkele reden zijn voor ons om Facebook vol te spammen met plaatjes van gaskamers, KKK-mutsen en brandende kruizen.

Wie er even over na denkt, ziet de intimidatie die achter deze redenering schuil gaat. Het argument heeft precies dezelfde structuur als het favoriete verkrachters-excuus: als jij nou niet zo’n kort rokje gedragen had, dan was ik van jou af gebleven.

Helaas is deze strategie razend populair. Hij kwam terug bij alle racisme-incidenten die we in de afgelopen weken voorbij zagen komen, of dat nou de shitstorm rondom Sylvana Simons was, het ethnisch profileren van Typhoon, of de stageplaats van Ouassim. Telkens werd de suggestie gewekt dat ze hun problemen eigenlijk aan zichzelf te danken hadden. En: als er geen concrete beschuldiging gevonden kan worden, dan is er altijd nog de dooddoener ‘slachtofferschap’.

Er is een eenvoudige reden waarom deze truc zo goed werkt: het Nederlandse publieke debat is intens conflictmijdend. In Nederland ontkennen we het liefst dat er politieke strijd gaande is, totdat we ineens met z’n allen naar een nieuw compromis overspringen.

We zitten nu middenin zo’n omslag als het gaat om het denken over racisme, en niet iedereen is daar even blij mee. Blaming the victim fungeert dan als uitlaatklep: door de slachtoffers van racisme de schuld te geven, geef je mensen ten onrechte de kans om de twee kanten van het racismedebat aan elkaar gelijk te stellen. Immers, als je zegt dat het slachtoffer eigenlijk ook een beetje dader is, dan kun je naar goed Oud-Hollandse traditie je schouders ophalen, zeggen dat waar er twee vechten er twee schuld hebben, en vervolgens overgaan tot de orde van de dag, zonder de onderliggende problemen aan te pakken.