Voor democratie zijn democraten nodig

De VVD komt ineens met het ene controversiële standpunt na het andere. Dat roept bij links direct allerlei tegengeluiden op. Vaak terecht, maar soms ook niet.

VVD zat fout

Het pleidooi voor een pragmatische omgang met dictatoriale regiems week weinig af van wat ik een half jaar geleden heb geschreven in De Leunstoel. Daarbij verwees ik onder meer naar de samenwerking met Stalin in de Tweede Wereldoorlog. Halbe Zijlstra noemt nu de inval in Irak om Saddam Hoessein te verdrijven en zo een regime change te bewerkstelligen een grote vergissing.

Daarmee erkent hij dat de VVD hierbij indertijd fout zat. Bij mij staan nog de beelden op het netvlies van een TV debat over de ophanden zijn de inval, waarbij Arend Jan Boekestijn en Neelie Kroes met overslaande stem de kijker waarschuwen voor het nucleair armageddon dat zou ontstaan wanneer het Westen niet onmiddellijk een eind maakte aan het regiem van Saddam Hoessein.

De massavernietigingswapens waarmee Saddam dat had moeten bewerkstelligen bleken echter niet te bestaan, maar erger was dat het streven naar een regime change in Irak, waar het eigenlijk om te doen was, jammerlijk mislukt is. Bush en Blair dachten dat wanneer je mensen bevrijdt van een dictatoriaal regiem vanzelf de democratie opbloeit, maar zo is het niet. Iedereen verlangt naar vrijheid, maar wel voor zichzelf.

Het is iets anders om dat ook toe te staan aan iemand van een andere stam, met een andere geloof en andere opvattingen. En het vraagt nog meer van iemand die eenmaal aan de macht is om te accepteren dat hij die machtspositie bij democratische verkiezingen ook weer kan verliezen. Democratie kan niet functioneren wanneer niet een meerderheid van de bevolking kiest voor democratische politici.

Het kleinste kwaad

En zo is er in Irak dus niets van een behoorlijk functionerende democratie terecht gekomen, maar lijdt het land onder de voor ons westerlingen moeilijk te doorgronden tegenstelling tussen Soennieten en Sjiieten, en de opkomst van de door godsdienstwaanzin bezeten Islamietische Staat. In Libië kwam het initiatief voor de regime change niet vanuit het Westen maar vanuit de bevolking, en is het resultaat van ons militaire ingrijpen even droevig.

Er zijn ook situaties waarin democratische verkiezingen een niet-democratisch regiem aan de macht brengen. Zo won Hamas in 2006 de Palestijnse parlementsverkiezingen, waar die beweging onder westerse druk aan had meegedaan. De verkiezingsuitslag werd door de Palestijnse autoriteit niet geaccepteerd, en de facto viel de Palestijnse staat al uiteen voordat hij internationaal erkend was.

In Egypte kwam de intolerante Moslim Broederschap aan de macht, die door het leger op zeer repressieve wijze aan de kant werd geschoven, en in Algerije had het leger in 1991 de tweede ronde van de parlementsverkiezingen niet laten doorgaan om te verhinderen dat het islamistische FIS aan de macht zou komen. In veel landen is dus het enige alternatief voor de dictatuur een dictatuur van een andere snit.

Daarom begrijp ik de ophef over dit standpunt van de VVD niet. Links heeft in de omgang met dictaturen een grote traditie van keuze voor het kleinste kwaad. Het had geen zin oorlog om Nieuw Guinea te voeren, ook al was Soekarno gewoon een dictator. Toen ik meeliep in demonstraties tegen de Amerikaanse oorlog in Vietnam, was dat voor de vrede, niet voor het communisme van Ho Tsji Minh. De erkenning van de DDR was een poging tot minder gespannen verhoudingen met de Sovjet Unie te komen, die uiteindelijk geleid heeft tot de val van de Berlijnse muur.

Deals met Iran

Maar wat ik bij de VVD dan weer niet begrijp is waarom zij Iran willen uitzonderen van de door hun bepleite pragmatische omgang met dictaturen. Zij willen zelfs de mogelijkheid van westers militair ingrijpen in Iran openhouden, wat de chaos in het Midden Oosten alleen maar groter zou maken. Tegelijkertijd accepteren we de facto Iran als bondgenoot in de strijd tegen IS, met minder scrupules dan Assad.

Hoewel Iran natuurlijk geen echte democratie is, worden er wel verkiezingen gehouden. Daarbij hebben de laatste keer de hardliners verloren. De kansen voor een verdere ontwikkeling in democratische richting lijken me daardoor groter dan in de Arabische wereld, maar daardoor is ook een eerste deal over het kernwapenprogramma mogelijk geworden. Bij die deal speelt Obama de hoofdrol, die indertijd ook al tegen de inval in Irak was, en het dus beter zag dan onze broeders van de VVD.

In de Volkskrant van 8 april zag Thomas von der Dunk het door de VVD bepleite pragmatisme tegenover dictators als vooral ingegeven door handelsbelangen. Van oudsher staat in ons buitenlands beleid de koopman tegenover de dominee. Maar binnen de VVD gaat dat niet op, daar staat de koopman tegenover de generaal buiten dienst. De laatste lijkt het VVD beleid tegenover Iran te bepalen: keihard aanpakken die hap.

Be the first to comment on "Voor democratie zijn democraten nodig"

Leave a comment

Your email address will not be published.


*