Wat heeft de NS te verbergen?

De Nederlandse Spoorwegen zijn behoorlijk van de rails gelopen bij de aanbesteding van de regionale spoorlijnen in Limburg. Eerst werd door NS-dochter Abellio tegen de regels in een vroegere medewerker van concurrent Veolia ingehuurd om de bedrijfsgeheimen van Veolia te achterhalen. Daarna werd er gejokkebrokt over de betrokkenheid van de leiding van de NS daarbij. Dat maakte het ontslag van NS-baas Timo Huges onvermijdelijk, hoewel deze vanuit het reizigersperspectief in andere kwesties juist veelbelovend bezig was.

Het leverde ook nieuwe schade op aan de reputatie van Jeroen Dijsselbloem, omdat onduidelijkheid ontstond over de ontslagprocedure. Dat riep herinneringen op aan de bonussen van ABN Amro en de naheffingen door de Europese Unie, waar ook eerdere mededelingen niet bleken te kloppen. Maar zolang onze Jeroen in Brussel belangrijk is als voorzitter van de Eurogroep, heeft hij daar niet echt last van.

Slechte gewoontes

De kwestie roept wel een vraag op die ik nog niemand heb horen stellen. Waarom was de informatie die Abellio verkreeg eigenlijk geheim? Natuurlijk, bij een aanbestedingsprocedure moet je je aan de afgesproken regels houden, en daarom zaten Abellio en Huges fout. Maar je kunt nog wel de vraag stellen of die regels eigenlijk wel juist zijn.

Als huidige concessiehouder beschikte Veolia over veel relevante bedrijfsinformatie voor een verantwoorde aanbieding waar de concurrenten niet over beschikten. Er was dus geen sprake van een gelijk speelveld, hoewel dat noodzakelijk is om tot een eerlijke aanbestedingsprocedure te komen. Om dat te laten ontstaan had er bepaald moeten worden dat Veolia al zijn gegevens over passagiers en opbrengsten openbaar had moeten maken.

Dat is echter geen gewoonte bij het openbaar vervoer. Ook de NS hecht aan zijn eigen bedrijfsgeheimen. In mijn tijd als voorzitter van afdeling Holland Rijnland van de reizigersvereniging Rover heb ik een keer een procedure gevoerd op grond van de Wet Openbaarheid van Bestuur om bij de provincie de correspondentie op te vragen tussen de provincie en de NS over onderhandse aanbesteding van de trein Gouda-Leiden. Dat leek ons destijds interessant vanwege de publieke discussie over de RijnGouwelijn, die gedeeltelijk hetzelfde tracé zou volgen.

Het verzoek leverde weinig op. De aanbesteding was vooral gebaseerd op mondelinge contacten, en de aanbestedingsprijs was weggelakt, hoewel die al aan de gezamenlijke reizigersorganisaties was meegedeeld. Dat laatste bleek een foutje, en we kregen het vriendelijke verzoek aan dat bedrag geen verdere bekendheid te geven. Het kan niet allemaal goed gaan op zo’n provinciehuis. Vooral de NS was erop gebrand dat het bedrag niet bekend werd bij concurrenten die in een volgende fase bij een openbare aanbesteding een offerte zouden kunnen uitbrengen.

Neoliberale denkfout

Hoewel volgens een geleerd handboek dat ik erop had nageslagen bij onderhandse aanbestedingen het bedrag openbaar was, bleek er inmiddels jurisprudentie te zijn waarbij de Raad van State het tegendeel had bepaald, en werden we op dit punt in het ongelijk gesteld. Maar ik vind dat nog steeds onbevredigend: het gaat om betalingen die uiteindelijk tot uitdrukking komen in de rekening, en waar ieder Statenlid toch zou mogen vragen hoe het betreffenden bedrag in de rekening was opgebouwd. Dat geldt helemaal nu ‘open data’ in de mode zijn.

Ook bij vervoersprestaties gaat het om de publieke zaak. Als onderdeel van het publieke debat moeten reizigersorganisaties, gemeentebesturen of dorpsraden kunnen lobbyen voor nieuwe verbindingen of nieuwe stations, en daarbij beschikken over reizigersgegevens. Daarom zou in alle aanbestedingscontracten moeten worden opgenomen dat niet alleen de subsidie, maar ook alle reizigersgegevens openbaar zijn.

Wanneer men die niet wil geven omdat het bedrijfsgeheimen zijn, is dat een typisch neoliberale denkfout, waarbij men eraan voorbij gaat dat het openbaar vervoer alleen al door zijn financiering een publieke zaak is. Bij openbaar vervoer horen openbare gegevens.

Be the first to comment on "Wat heeft de NS te verbergen?"

Leave a comment

Your email address will not be published.


*